Các loài Mọt gây hại cho Ngũ cốc, Lương thực

MỌT GẠO: là loại côn trùng phá hoại sơ cấp, được xem là nguy hiểm nhất đối kho lương thực ở nước ta.

Đặc điểm hình thái:

+ Dạng trưởng thành: dài 3-4mm, rộng 1-1,2mm, toàn thân màu xám đen, đầu có vòi nhô ra. Trên cánh cứng có những đường dọc và nhiều điểm lõm tròn.

+ Dạng trứng: dài 0,45-0,7mm, rộng 0,24-0,3mm, hình bầu dục dài, một đầu phình ra, ban đầu màu trắng sau chuyển sang màu đục nhạt.

+ Sâu non: dài 2,5-3mm, đầu nhỏ màu nâu nhạt, trên mình có đường vân ngang, thân mập, ngắn, thường cong lưng, có màu vàng đục.

+ Nhộng dài 3,5-4mm hình bầu dục, lúc mới hóa nhộng màu trắng sữa sau thành nâu nhạt

Đặc tính sinh học:

Mọt hoạt bát, có tính giả chết, bay khá tốt, thích bò lên cao và bò phía ngoài bao nông sản. Mọt đục lỗ vào các hạt nông sản rồi đẻ trứng vào đó và dung chất nhầy để bịt lỗ lại bảo vệ. Mỗi lần đẻ 1-2 trứng, 1 mọt cái đẻ từ 3-10 trứng/ngày. Từ 1 đôi mọt(đực+cái) trong điều kiện thích hợp có thể sinh sôi tạo ra một quần thể đông tới 800,000 cá thể/năm.

Ở vùng nhiệt đới, mỗi năm mọt sinh trung bình 4-5 lứa, có khi tới 7 lứa. Thời kỳ trứng 3-16 ngày, thời kỳ sâu non 13-28 ngày, thời kỳ nhộng 4-12 ngày, thời kỳ trưởng thành 54-311 ngày. Ở nhiệt độ 28-300C, thời gian hoàn thành một thế hệ hầu như không thay đổi: trong thóc và ngô là 40-41 ngày.

Mọt hoạt động mạnh nhất trong điều kiện sau: nhiệt độ 24-300C (thích hợp nhất là 29oC, dưới 13oC và trên 380C ngừng hoạt động), độ ẩm không khí từ 90-100% và thủy phần hạt là 17%. Độ ẩm không khí tối thiểu để mọt đẻ trứng là khoảng 60%. Mọt gạo có thể nhịn ăn từ 6-12 ngày, phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm không khí. Trung bình, mọt gạo sống khoản 180-200 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ và thủy phần của hạt.

MỌT NGÔ: trông rất giống mọt gạo nhưng hơi lớn hơn. Thân dài khoảng 5mm, hình bầu dục dài, màu đỏ đến nâu đen, không bóng, chấm lõm trên đầu rất rõ ràng.

Đặc tính sinh học: mọt ngô khoét một lỗ vào hạt rồi đẻ trứng vào đó và bịt lại bằng một chất nhầy. sau non nở ra là ăn hại ngay. Chúng ăn phôi mầm trước rồi đến nội nhũ ngô và lướn dần lên, hạt ngô bị sâu ăn chỉ còn 1 lớp vỏ mỏng. Trong điều kiện thích hợp mỗi con cái đẻ nhiều nhất được 384 trứng. Bình thường một vòng đời của mọt ngô khoảng 40 ngày, nhưng điều kiện thuận lợi chỉ mất 28-30 ngày, thời kỳ trứng 3-6 ngày, thời kỳ sâu non 18-32 ngày, thời kỳ nhộng 12-16 ngày. Ở nhiệt độ 00C mọt có thể sống được 37 ngày, ở nhiệt độ -500C mọt sống được 23 ngày, còn -1000C tất cả các giai đoạn phát triển của mọt đều chết sau 13 ngày.

MỌT NGŨ CỐC – Sitophilus zeamais
Hình dạng
Con trưởng thành dài đến 4mm.
Chúng có màu từ nâu đỏ mờ đến ngần như đen và thường có đốm trên lưng, với bốn đốm hơi đỏ hoặc hơi vàng nhạt.
Vòng đời
Con trưởng thành nhai một lỗ nhỏ vào nhân ngũ cốc, để đẻ một cái trứng. Con cái có thể đẻ 300 đến 400 trứng trong vòng nhiều tháng.
Trứng nở trong vài ngày thành ấu trùng, nó ăn phần trong của nhân ngũ cốc. Tiếp theo là giai đoạn nhộng, và con mọt trưởng thành xuất hiện sau đó.
Toàn bộ vòng đời kéo dài bốn đến bảy tuần.
Tập quán
Mọt bắp có cánh phát triển đầy đủ dưới lớp vỏ cánh và có thể bay dễ dàng.
Loài gây hại này phá hại hoa màu dự trữ như bắp, bột mì và gạo.

MỌT SÁCH Các loài khác nhau — Liposcelis bostrychophila, Lepinotus patruelis

Hình dạng

Con trưởng thành – kích thước khác nhau tuỳ theo loài. Dài 1-2mm. Màu vàng nhạt – nâu đến nâu sẫm.

Con nhộng – rất nhỏ, thường có vẻ trong suốt. Không có giai đoạn ấu trùng.
Vòng đời
Loài Liposcelis bostrychophila thích nhiệt độ cao 25-30 °C.
Loài Lepinotus patruelis sinh sản ở nhiệt độ 5–15°C.
Tập quán
Loài Liposcelis bostrychophila thường gặp trong nhà.
LoàiLepinotus patruelis thường gặp trong nhà máy và ổ rơm.
MỌT NGŨ CỐC RĂNG CƯA- Oryzaephi lus surinamensis
Hình dạng
Con trưởng thành – dài 2,5 – 3 mm. 6 phần lồi ra như cái cưa ở mỗi bên ngực. Đầu dài sau mắt.
Ấu trùng – từ vàng đến nâu có đầu màu nâu.
Vòng đời 20 ngày ở 35°C, 3-4 tháng ở 20°C . Giới hạn thấp hơn là 18°C. Chịu đựng cao hơn với các nhiệt độ thấp hơn 0. Mercator.
Tập quánĂn ngũ cốc và các sản phẩm ngũ cốc và còn thấy ở trái cây khô, quả hạch, v.v.

MỌT THUỐC LÁ -Lasioderma serricorne
Hình dạng
Con trưởng thành – dài 2-3mm. Phần ngực có bướu. Cánh cứng phẳng.
Ấu trùng- rất giống bọ bánh Quy

Vòng đời
Vòng đời 25 ngày ở 30–35°C. Không thể phát triển dưới 17°C. Con trưởng thành sống từ 2 đến 6 tuần.
Tập quán
Thường bay.
Sẽ tấn công nhiều loại sản phẩm bao gồm thuốc lá, ngũ cốc, đậu, trái cây khô và gia vị.
SÂU ĐỤC NGŨ CỐC– Prostephanus truncatus
Hình dạng
Có thân màu nâu. Dài 2,2 đến 4,3mm.
Râu có 3 đốt lớn ở cuối tạo thành các khúc râu nhìn thấy được, có màu hơi đỏ.
Phần ngực có bướu che phần đầu, miệng trước có khía giống như răng.
Cánh cứng có đốm lớn và tụt thẳng xuống phần sau, cho cảm giác phần đuôi vuông khi nhìn từ bên trên.
Vòng đời
Con cái đẻ trung bình 10 trứng trên hạt bắp và ấu trùng đã nở khoan vào hạt.
Ấu trùng trải qua đến 4 giai đoạn phát triển và thành nhộng bên trong hạt bắp.
Dòng đời có thể khá ngắn, trong điều kiện tốt ( 25 ngày ở nhiệt độ 34 °C, độ ẩm tương đối 75%) mỗi năm có vài thế hệ.
Tập quán
Mọt trưởng thành là loài gây hại cho bắp dự trữ trong kho, ngoài ra còn tấn công các loại ngũ cốc khác.
Ấu trùng khoan những đường hình ống vào ngũ cốc, thường làm một đường hầm chính có các nhánh nhỏ.
Du nhập vào từ vùng Trung Mỹ nhiệt đới trong các rễ cây khoai mì và sản phẩm bột sắn hột, cũng như trong các loại trái cây nhiều tinh bột và các loại củ.

MỌT CÙI DỪA KHÔ/MỌT CHÂN ĐỎ– Necrobia rufipes
Hình dạng
Con trưởng thành: dài 4-5mm.
Bề mặt trên của thân có màu xanh lá cây pha xanh dương bóng như kim loại. Mặt dưới của bụng màu xanh đậm. Chân màu nâu hơi đỏ tươi hoặc cam. Râu màu nâu đỏ có vòi nâu đậm hoặc đen ở đầu.
Vòng đời
Con cái đẻ đến 30 trứng mỗi ngày trong các khe nứt hay kẽ hở của cá được chữa bệnh. Trứng mất từ bốn đến sáu ngày để nở.
Ấu trùng sẽ phát triển trong vòng 30 đến 140 ngày, hoạt động và tìm nơi tối để biến thành nhộng.
Giai đoạn nhộng thay đổi từ 6 đến 21 ngày.
Con trưởng thành sẽ giao phối ngay sau khi thoát ra từ giai đoạn nhộng và có thể sống đến 14 tháng.
Tập quán
Con trưởng thành bay và do đó dễ dàng di chuyển sang các nguồn thức ăn mới.
Chúng phá hoại ở cả giai đoạn ấu trùng và trưởng thành, mặc dù giai đoạn trưởng thành là phá hoại nhiều nhất.
Chúng còn là động vật ăn thịt, ăn trứng và con nhộng của chính mình.
BỌ CÁNH CỨNG – Họ Dermestidae
Hình dạng
Con trưởng thành – dài 6-10mm. Màu đen có dải màu hơi trắng băng qua phần trước của cánh cứng.
Ấu trùng – hình sao chổi. Di chuyển nhanh. Có màu nâu và có lông. Di cư thành nhộng trong chất rắn.
Vòng đời
2-3 tháng ở 18–25°C.
Tập quán
Ăn các sản phẩm từ động vật bao gồm phó mát.
NGÀI ĂN NGŨ CỐC -Sitotroga cerealella
Hình dạng
Chúng có sải cánh rộng 13-19mm và dài 6-9mm.
Cánh trước có màu vàng đất sét và không có vệt; cánh sau màu xám.
Vòng đời
Con cái đẻ trung bình 150 trứng.
Sâu bướm khoan vào nhân hạt ngũ cốc sau khi bay ra khỏi trứng, ở lại đó đến khi phát triển đầy đủ.
Thời gian phát triển tuỳ theo nhiệt độ; các nước ấm hơn có vài thế hệ mỗi năm.
Tập quán
Chúng là loài gây hại chính của ngũ cốc, có thể bị tấn công trên đồng, mặc dù phần lớn chúng phá hoại trong nhà kho.
Tấn công tất cả các loại hạt ngũ cốc, nhất là bắp và bột mì. Trọng lượng thất thoát có thể đến 50% đối với bột mì và 24% đối với bắp.
Hạt ngũ cốc bị tấn công nặng có mùi và vị ghê làm cho ngũ cốc không thể chấp nhận được.
MỌT THÓC LỚN -Tenebroides mauritanicus
Hình dạng
Con trưởng thành: dài 6-11mm.
Bọ màu nâu sẫm/đen có thân mỏng và dẹt; mặt bụng, râu và chân màu nâu đỏ. Phần thắt lưng giữa vỏ cánh và bộ phận che cổ, có các góc bên ngoài phía trước kéo dài đến đầu.
Ấu trùng có màu trắng dơ và có đầu đen.
Con nhộng có màu trắng hơi vàng dài 7-10mm.
Vòng đời
Con cái đẻ khoảng 500-1000 trứng thành từng nhóm trong ngũ cốc hay sản phẩm ngũ cốc trong vài tháng.
Toàn bộ giai đoạn phát triển là khoảng 4 tháng ở vùng nhiệt đới.
Ấu trùng thường được thấy trong các mạng sâu bướm bột ở vùng Địa trung hải, ngoài ra còn ở trong các khe nứt trong gỗ.
Con trưởng thành sống thọ, thường trên một năm.
Tập quán
Chúng là loài gây hại nghiêm trọng ở vùng nhiệt đới.
Chúng thường được gặp ở các xưởng, hầm và nhà kho, trên các sản phẩm ngũ cốc trong xưởng, thức ăn gia súc, hạt đậu phọng, v.v.
Các lỗ khoan bất thường trong nhân; chúng ưa chuộng phôi hơn.